Europejska Stolica Kultury to najpoważniejszy program kulturalny UE skierowany do miast i najbardziej rozpoznawalna inicjatywa unijna w dziedzinie kultury. Konkurs spotyka się z dużym zainteresowaniem mediów, co korzystnie wpływa na rozwój turystyki i kultury w wybranych miastach.
Pomysłodawcą konkursu była minister kultury Grecji Melina Mercouri, a pierwszy tytuł ESK przypadł Atenom w 1985 r.
Według obowiązujących aktualnie zasad co roku wybierane są dwie Europejskie Stolice Kultury. W 2016 r. tytuł ESK będzie nosić jedno miasto polskie i jedno hiszpańskie.
Kryteria przyznawania tytułu ESK
Podstawą do wyboru ESK dla Komisji Selekcyjnej jest profesjonalnie przygotowana aplikacja, której jakość zależy od dobrego zrozumienia idei ESK i kryteriów selekcyjnych. Zgodnie z Decyzją nr 1622/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 24.10.2006 r., program kulturalny obchodów ESK musi spełniać 2 podstawowe kryteria:
Wymiar europejski:
- wzmocnienie współpracy międzynarodowej twórców i artystów
- podkreślenie bogactwa różnorodności kulturowej w Europie
- podkreślenie wspólnych aspektów kultury europejskiej
Miasto i obywatele:
- udział mieszkańców miasta w przedsięwzięciach kulturalnych
- budowanie społeczeństwa obywatelskiego poprzez aktywizowanie mieszkańców wokół projektów kulturalnych
Miasto otrzymuje tytuł za program szczególnych wydarzeń kulturalnych, które zamierza zorganizować w trakcie danego roku. Rok ten musi być rokiem wyjątkowym. Nie chodzi więc o spis imprez kulturalnych, lecz o specjalnie wykreowane projekty. Wydarzenia te mają być skupione wokół idei, która powinna odzwierciedlać specyfikę miasta – jego niepowtarzalny kod genetyczny.