Dlaczego Warszawa stara się o tytuł ESK 2016?

Warszawa jest miastem chaosu, improwizacji, nieprzewidywalnych procesów. W swej naturze daleka jest od innych stolic europejskich – zdyscyplinowanych i zaprojektowanych w każdym calu. Jest miastem przeobrażającym się, otwierającym nowe możliwości przed producentami kultury, aktywistami i instytucjami. Warszawa jest aktywna, ekspansywna, dzika i nieprzewidywalna. Podczas gdy inne miasta stawiają na harmonię i porządek, Warszawa generuje całe spektrum oddolnych, niezależnych inicjatyw, które pozwalają jej zachować odpowiednią temperaturę życia kulturalnego. Podczas gdy wiele innych miast musi szukać swoich atutów w przeszłości lub w mglistej przyszłości, to co w Warszawie najlepsze, albo dzieje się na naszych oczach, albo wydarzy się lada moment.
Sebastian Cichocki, Muzeum Sztuki Nowoczesnej

Warszawa zawsze była miastem kultury. Tylko publicznych instytucji kultury jest tu ponad 400, a jeszcze większa i stale rosnąca jest liczba instytucji prywatnych. Dominują te o znaczeniu krajowym i międzynarodowym: Teatr Wielki – Opera Narodowa, Filharmonia Narodowa, Zamek Królewski, Muzeum Narodowe oraz trzy duże instytucje wystawiające i kolekcjonujące sztukę współczesną: Narodowa Galeria Sztuki Zachęta, Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski i Muzeum Sztuki Nowoczesnej. Miasto potrafi też zadbać o wielkich twórców – od Fryderyka Chopina, którego od 2010 roku upamiętnia ultranowoczesne, multimedialne Muzeum Chopina, po Magdalenę Abakanowicz, której rzeźby ozdobią przestrzeń publiczną nad Wisłą.  Warszawa to również miasto kultury niezależnej. To tu działa najwięcej w Polsce organizacji pozarządowych, tu powstają nowe niezależne galerie i teatry. To wreszcie w Warszawie prężnie działają liczne klubokawiarnie, które stają się bardzo ważnymi centrami kultury.

Warszawa ma także wolę i możliwości sukcesywnego rozwijania infrastruktury kultury oraz wciąż niewyczerpane zasoby kreatywności. Wielu twórców dostrzega olbrzymi potencjał miasta, ale niestety widzi także, że nie jest on wystarczająco rozpoznany i powszechnie doceniony. W naszej wizji Dzięki Europejskiej Stolicy Kultury 2016, kultura zintegrowana z tkanką miasta, staje się częścią jego duszy oraz czynnikiem tworzącym przestrzeń, w której chce się mieszkać, tworzyć, pracować i wypoczywać. Europejska Stolica Kultury 2016 pozwoli Warszawie uwierzyć w siłę kultury rozumianej jako sposób na życie, a nie wyłącznie produkt, usługa, którą można kupić i sprzedać.

Komuś, kto po raz pierwszy odwiedza Warszawę, wydaje się ona nieprzyjazna, trudna do zinterpretowania, zimna. Jej piękno i urbanistyczny czar nie są oczywiste, czasami nawet dla warszawiaków. Warszawa jest bezsprzecznie miastem ostrych krawędzi. Centrum tworzy równomierna siatka ulic i budynki o kształtach prostych figur przestrzennych. To wynik powojennej odbudowy, która nadała miastu monumentalną skalę i wypełniła je chłodną, modernistyczną architekturą. Współgra to z innym stereotypem: Warszawy jako centrum biznesu i władzy, miejsca pracy, a nie relaksu, przyjemności i inspiracji. Dzięki udziałowi w programie ESK 2016 miasto stanie się rozpoznawalne także jako cel podróży kulturalnych, arena spotkań z dobrą architekturą, miejsce, gdzie dobrze spędza się czas.

Warszawa jest wielkim placem budowy. Poszarpana przez wojnę tkanka miejska staje się co raz bardziej spójna, a infrastruktura transportowa jest wciąż polepszana. Proces regeneracji miasta poprzez kulturę staje się coraz bardziej widoczny. Punktem zwrotnym była Biblioteka Uniwersytecka, która w 1999 roku wydźwignęła z zaniedbania dzielnicę Powiśle. Miasto nabiera nowego wyrazu również dzięki sztuce w przestrzeni publicznej, która tutaj ma moc oswajania i odczarowywania, a nie tylko upiększania miejsc. Przykłady to „Pozdrowienia z Alej Jerozolimskich”, czyli sztuczna palma przy ruchliwym skrzyżowaniu autorstwa Joanny Rajkowskiej, czy projekty Pawła Althamera na osiedlu Bródno: Park Rzeźby i „Wspólna Sprawa – Krasnobrodzka 13” – galeria na klatce schodowej bloku).

Warszawa staje się bardziej dostępna i czytelna. Wyzwania i trudności coraz częściej traktowane są jako szansa, punkt wyjścia do eksperymentu. Proces starań o tytuł Europejskiej Stolicy Kultury 2016 odegra istotną rolę w odnalezieniu i ukazaniu piękna Warszawy, a także w stymulowaniu mieszkańców i przybyszów do nawiązywania z nią emocjonalnych więzi. ESK 2016 pomoże nam także w motywowaniu urbanistów i architektów, miejskich urzędników i inwestorów do dbałości o integralność i wysoką jakość przedsięwzięć, które uwzględniają takie wartości, jak kreatywność, eksperyment i otwartość.

Warszawa, dzięki tytułowi Europejskiej Stolicy Kultury 2016, ma szansę stać się miastem znanym z tego, jak przekuło lata „urbanistycznej niedoli” w „urbanistyczny renesans”. Odrodzi się jako metropolia prawdziwie współczesna, która innowacyjnie podeszła do swoich problemów i wypracowała nowatorskie podejście do regeneracji miasta i sztuki w przestrzeni publicznej.

Przeobrażenie sektora kultury odbędzie się dzięki budowie sieci kontaktów, tworzeniu nowych możliwości rozwoju, dbałości o profesjonalizm, a jednocześnie zachęcie do twórczego eksperymentu i innowacyjności. Warszawa ma prężny, niezależny sektor prywatny działający w obszarze kultury – zarówno firmy, jak i organizacje pozarządowe (ponad 1200), wyróżniający się na tle reszty kraju niespotykaną skalą i różnorodnością. Jednak jego rola na kulturalnej mapie Europy nie jest współmierna do potencjału.

Chcemy, aby Warszawa zaistniała jako miasto tworzące kulturę i poszukujące nowych form wyrazu. Chcemy, aby warszawiacy nie tylko oglądali, słuchali, odwiedzali miejsca kultury, ale też aby doświadczali kultury w życiu codziennym – w swoich dzielnicach, po drodze do pracy i tam, gdzie spędzają czas wolny.

Warszawa jest miastem zbudowanym i odbudowanym na przecięciu dróg europejskiej historii. Symboliczna dla Europy jest jej przeszłość, naznaczona zniszczeniem i ciągłą zmianą politycznych koniunktur, a jednocześnie niesłabnącą zdolnością leczenia ran. To doświadczenie stanowi bazę do nawiązywania nowych przymierzy i poszukiwania współczesnych wartości. Miasto walki i oporu stało się w ostatnich dwudziestu latach inicjatorem pozytywnej zmiany i odrodzenia. Przemiany ekonomiczne i kulturowe Warszawy są źródłem wiary w nas samych i w Polskę – doświadczony przez historię kraj z wiecznie młodym sercem.

Teraz Europa znów znalazła się na rozstaju dróg: problemy ekonomiczne wywołały spadek wzajemnego zaufania i zagrażają spójności wspólnoty. Warszawa, miasto, które ma wpisaną w DNA zdolność do odradzania się po czasach trudnych, które na nowo odkrywa siłę kultury w budowaniu więzi i poczucie własnej wartości, staje przed wyzwaniem odegrania istotnej roli dla Europy.

Dlatego też nasz start w konkursie o tytuł ESK 2016  ma podkreślić znaczenie wartości fundamentalnych dla poszukującej nowej roli Warszawy: zaufania, dialogu oraz tolerancji i otwartości.
Poprzez zaufanie rozumiemy zapalenie zielonego światła młodemu pokoleniu wkraczającemu w sektor kultury. Młodzi ludzie mają pomóc miastu wytworzyć nową wizę przyszłości. Dialog w kwestiach kultury i przyszłości miasta będzie prowadzony ze wszystkimi społecznościami. Dlatego też zapraszamy mieszkańców do czynnego udziału – nie tylko biernego odbioru kultury, a także do kreowania kultury, a nie jedynie – jej konsumpcji. Z kolei działania prowadzone pod hasłem tolerancji i otwartości pobudzą tworzenie pozytywnych relacji pomiędzy większością a  mniejszościami, między rdzennymi mieszkańcami, a ludnością napływową. Warszawa ma stać się miastem przyjaznym i kultywującym różnorodność.

Naszym marzeniem jest sprawić, aby wzmocniona nowymi wartościami Warszawa nabrała siły i blasku. Wierzymy, że Warszawa wypracuje nową formułę dialogu – odważnego, opartego na bliskiej współpracy, wspólnym rozwiązywaniu problemów i wierze, iż każde europejskie miasto powinno brać udział w transformacji opartej na kulturze.
Stolica Polski może znów być lubiana. Ze swoją energią, skalą, zasięgiem i dbałością o jakość Warszawa spełnia wszelkie kryteria, aby „Europejska Stolica Kultury 2016” była projektem, który zwróci uwagę współczesnego polskiego społeczeństwa na ogromną rolę kultury.

Dzięki Europejskiej Stolicy Kultury 2016 będziemy sprzyjać tworzeniu kreatywnych centrów i dzielnic – serca warszawskiego sektora przemysłów kreatywnych.   

Start Warszawy w konkursie ESK 2016 implikowany jest także faktem, że nasze miasto     jest uznaną potęgą ekonomiczną z silnym sektorem finansowym, komercyjnym i przemysłem wytwórczym. Jest ośrodkiem miejscem wymiany ekonomicznej, ale nie objawiła się dostatecznie jako centrum wymiany idei, innowacji, kreatywności i wiedzy. Tymczasem Europa Centralna potrzebuje metropolii, która będzie w stanie napędzać postęp ekonomiczny i przemiany społeczne. Warszawa jest predestynowana do takiej roli: ma skalę, kontakty, potencjał twórczy, zaplecze wiedzy (m.in. wyższe uczelnie) i sektor kultury zdolny stworzyć klaster wiedzy i kreatywności o znaczeniu ogólnoeuropejskim. Dzięki temu, w odpowiednich warunkach, Warszawa mogłaby się stać równorzędnym partnerem innych europejskich centrów kreatywnych.